Działo się to w styczniu zeszłego roku. Wiadomo, jak zwykle wygląda ten miesiąc: zero burz, pola pod śniegiem, w otwartym terenie wiatr gasi w zarodku nawet większy ogień, więc robotę mamy głównie w mieście. Tyle że całe życie staje w miejscu. Pożar czy wiatr, nic go nie ruszy. No, może z małymi wyjątkami.
Danka, moja kuzynka, była z Wojtkiem już dwa lata i nic nie wskazywało, by mieli się rozejść w najbliższej przyszłości. Jasne, czasem słyszałem, jak robili widły z byle igły. Ale w porównaniu do moich sprzeczek z Martą to był pikuś. Pan Pikuś!


O wszystkim mogła przesądzić skłonność Wojtka do lewego windowania strażackiej premii. Wiem, co mówię: od początku byłem jego przełożonym. Zaczynał jako szczeniak, mi wtedy było bliżej trzydziestki i dostałem go na naukę. Nigdy nie zbijał kokosów, ale od pewnego czasu nasza brygada wyraźnie poprawiła stan konta. A jego w tym zasługa była największa.
Cóż, miałem wszelkie powody, by go bronić. Po pierwsze sam tak kiedyś dorabiałem. Szczerze: nie pamiętam, by ktoś utrzymał się u nas dłużej niż pół roku, jeśli tylko uczciwie wypełniał swoje obowiązki. Po drugie większość tych, którzy stosowali ten niecny proceder, też nie była cieciami. Ten jest idealny, co bąki zbija, więc przez parę lat zrobiliśmy w szeregach porządną selekcję. A Wojtka można określić jednym słowem: mistrz. Powierzchnia jego palenisk przekraczała nieraz sześć hektarów, lecz zawsze umiał nad nimi w porę zapanować. I zatrzeć wszelkie ślady. Po trzecie wreszcie niezły był z niego kumpel, zwłaszcza do wypitki.
Pamiętam, jak świeżo po Nowym Roku siedzieliśmy w barze przy jednym stoliku z dobrymi znajomymi "niebieskich". Poprawialiśmy imprezę sylwestrową, na którą nie wszyscy mieli czas lub po prostu nie wyszła. Gdyśmy już byli dość dobrze zagrzani, ktoś wyraził zdumienie faktem, że Wojtek, który zawsze dbał o kondycję, pali papierosa, a on na to:
- Ja popalam wszystko!
I byłby się wygadał, gdybym go znacząco nie szturchnął, z pozoranckim uśmiechem od ucha do ucha. Powiedziałem, że popalamy czasem ziele, oczywiście nie w remizie. Złapał w mig. Na lekkie dragi przymykali czasem oko, drugoplanowa sensacja, wiedzieliśmy o tym. Z dwojga złego lepiej było zaryzykować takie oskarżenie niż tamto prawdziwe. Ale chyba nie wyszło.
Policja nas w tej sprawie nie tknęła, choć dwa dni później wiedzieliśmy, że wiedzą, bo gdy wróciłem do domu, Marta swoim zwyczajem wyśpiewała mi wszystko, co mówili na mieście. Tematem dnia był podpalacz Wojtek i jego wierna żona. Co gorsza, puszczono pogłoskę, że rozpalał ogień także w sercach dwóch znajomych koleżanek. Jak z tym było naprawdę, do dziś nie wiem.
- I co ty na to, Jacek? – Marta spytała trochę nerwowo, choć incydent jej bezpośrednio nie dotyczył.
- O ile znam Dankę – zacząłem, siadając na fotelu przed pralką mózgu z butelką Chivasa i dwiema szklankami w rękach – ten szum na krótką metę może jej obrzydzić życie. Potem jakoś im się ułoży.
- Czemu dla ciebie zawsze wszystko jest takie proste? – Odepchnęła szklankę, którą jej podałem. – Nie chcę, kurwa, znowu zaczynasz! Wiesz, że wolę irlandzką?
- Oj, tylko szklaneczkę, dobrze ci zrobi...
- U ciebie ostatnio co dzień jest tylko szklaneczka! Wystarczy mi ta na chodniku przed domem! Słuchaj, mówię do ciebie! Pojęcia nie mam, co zrobi Danka, ale wiem jedno: gdyby twoja przeszłość wyszła na jaw, dawno byś mnie tu nie widział!
Wszystko wykrzyczane zostało jednym tchem i nosiło wszelkie oznaki groźby, niezbyt jednak poważnej, bym się przejął. Wiedziała, że rozwód bardziej uderzyłby w nią. Huśtawka nastrojów: oto styl Marty. Zaraz wszystko miało wrócić do normy.
- Taaaa...- westchnąłem znużony. Wystarczyło.
- Przepraszam, znowu się uniosłam.
- Spokojna główka, o tej porze roku też mi się zdarza.
- Ale zobaczysz – nie dawała za wygraną – u nich coś trzaśnie.



Cokolwiek było powodem, niecały tydzień później Wojtek przyszedł do pracy wyraźnie rozdrażniony, wypił gorzką kawę, po czym ogłosił wszem i wobec, że rzuciła go laska. W głosie dźwięczała charakterystyczna dla pierwszego szoku mieszanka goryczy ze szczyptą dziwnej wesołości. Nie potrafię tego inaczej określić. Dziwna wesołość faceta, który mógł być wzorem męża, a ma szansę zostać totalnym Casanovą. Nie rozumiem, czemu to się sprawdza prawie we wszystkich przypadkach. Ze mną byłoby podobnie, pomyślałem.
Oczywiście tamten dzień musiał znaleźć swój finał w barze. Wojtkowi nieraz śpiewaliśmy piosenkę o strażaku Samie. Szczególnie pasowały do niego słowa: "Robi wszystko za dwóch". Teraz pił za czterech. Ni to świętował, ni to pił z rozpaczy.
Nie mówiłem wiele, niech się chłopak sam wygada. Albo niech milczy, jeśli chce. Byleby pił ile wlezie i szybko zapomniał o wszystkim. Wszak po to dałem mu urlop na całe dwa tygodnie.
Wyszliśmy na krótko przed zamknięciem. Pożegnaliśmy resztę kolegów i odwiozłem Wojtka do domu. Nie powiem, przyzwoity jednorodzinniak. Na pewno nie było łatwo go podpalić, a przy tym dobrze ogrzewany, to już git. Wysiadłem z auta, wyniosłem Wojtka, co z uwagi na jego gabaryty nie było łatwym zadaniem i zaprowadziłem pod ogrodzenie. Był zaskakująco przytomny, chyba wytrzeźwiał od mrozu.
- Dzięki za wszystko, staruszku - rzekł - dalej sobie poradzę.
Mówił poważnie, więc go zostawiłem, I gdy tak został na lodzie, ubrany w kurtkę przydającą mu wymiary Rambo, wyglądał jak polarnik u kresu wyprawy, na końcu świata.



Na wszelki wypadek w rozmowach z nim postanowiłem przynajmniej na jakiś czas unikać tematów osobistych. Po prostu wkurzało mnie, kiedy inni próbowali mu wmówić, jak to się niby wspaniale stało, "właściwie żyliście jak pies z kotem, stary. Podziwiam, że z nią tak długo wytrzymywałeś..." i reszta już szła w ten deseń.
Niestety, nie potrafiłem ich powstrzymać. Przeciwnie: stopniowo wciągali mnie w tę grę. Co najgorsze, zamiast zgasić w Wojtku ostatnie wspomnienie o Dance, tylko krzesaliśmy iskry, które padały na suchy grunt.



Tak, Wojtek został na lodzie, a Danka równie dosłownie na starych śmieciach. Jako miła fryzjerka potrafiła zarobić na swoje utrzymanie, miała też w sobie tyle sprytu, by z napiwków wyciągnąć drugą pensję, jednak wciąż mieszkała na trzecim piętrze starej śródmiejskiej kamienicy, w mieszkaniu odziedziczonym po wujku.
Nieco później, kiedy już było po wszystkim, zwierzyła mi się z intymnego snu, jaki miała owego fatalnego wieczora. Śniła o ostatnim seksie z Wojtkiem. Był to seks w formie czystej, bez cienia uczuć. Z wyjątkiem nienawiści, którą mu tak bardzo chciała okazać wyślizgując się spod jego masywnego ciała w ostatniej chwili, kiedy już dochodził. Zapewne wcześniej gotowa była to zrobić w rzeczywistości, a sen był efektem owych niespełnionych myśli. I kiedy przyszło do realizacji zadania, wojtkowa sikawka trysnęła, nie tym jednak, czym powinna lecz... żywym ogniem! Wciąż śpiąc czuła gorąco na skórze i ostry zapach dymu. Oba te doznania były tak realne, że nie tylko ją obudziły, ale jakimś sposobem wydostały się poza sen. W ułamku sekundy Danka zdała sobie sprawę, że łóżko, na którym leży naprawdę płonie i to bynajmniej nie z namiętności.



Ogień – co niedługo potem mogliśmy zobaczyć – trawił niemal cały dom, przepalił wszystkie kable w mieszkaniu, odciął drogę do drzwi na korytarz, zewsząd otaczał poparzoną Dankę na diabelskim łożu, tak nam później mówiła. Odruchowo skoczyła na równe nogi, gdy syczące jęzory zaczęły ją lizać po twarzy, szarpiąc za włosy. Potknęła się o nogę łóżka i zawinięta strzępkami ciężkiej kołdry runęła jak długa. Skręcając kostkę, łamała sobie głowę, jakim cudem jeszcze żyje. Wołanie o pomoc wydało jej się absurdalne: wszyscy, którzy byli w budynku, musieli już wiedzieć o pożarze, kilku sąsiadów widziało ją wcześniej, gdy wracała z pracy, poza tym ktoś na pewno usłyszałby jej krzyki sprzed chwili. Czyżby nikt z członków dwunastu rodzin nie mógł zadzwonić po straż? Z nieznanych sobie powodów przestała zwracać uwagę na cokolwiek, jakby sen trwał dalej. Jakiś wewnętrzny głos, niby ruski budzik starej daty, zdolny wyrwać niedźwiedzia z zimowego snu, brzęczał do niej: "Pobudka! Wstawaj, już! Nie do pracy, mała, do życia! Ogłaszam alarm!!! To nie są ćwiczenia!!!". Chciała usłuchać, lecz paraliż we wszystkich stawach nie pozwalał jej ruszyć najmniejszym palcem. Gorąco, jakiego nie doświadczyłaby w najbardziej słoneczne letnie dni, zdało się teraz błogim ciepłem, dym wsiąkał w nozdrza, na moment straciła czucie. Odniosła wrażenie, że jest już po tamtej stronie. Co gorsza: w piekle, gwałcona i poniżana przez samego Lucyfera. A przecież nic złego nie zrobiła, prędzej Wojtek powinien tu być!
Wściekłość ożywiła ją nieco, dodała sił niczym dobre kakao. Absolutna władza ognia jakby traciła przywileje. Płomyki, od których zajął się cały dywan, tapety i meble, teraz same zajęły się bardziej przyziemnymi sprawami. Coś w pobliżu zabulgotało, Danka poczuła gorycz w ustach. Odzyskawszy świadomość, zobaczyła pod sobą zjedzony wcześniej obiad, odgrzany ponownie jak w mikrofalówce.
Okno, jak na złość, było bardziej wytrzymałe niż meble. Nie ustąpiło całkiem pod wpływem ognia. Wąski otwór przepuszczał mało powietrza. Droga ewakuacji korytarzem pozostawała niedostępna. Danka nie chciała zginąć od uduszenia. Wreszcie zebrała w sobie siły, żeby podczołgać się do okiennicy. Cokolwiek miało się stać, musiała ją wyważyć. Wiedziała, że prędzej czy później przybędziemy.
Nie pamiętam już, czy powiedziała to wszystko naraz, chyba nie. Zapewne skleciłem sobie tę relację ze strzępków jej wypowiedzi, kiedy leżała w szpitalu. W każdym razie po tym wszystkim myślę sobie, że wtedy, otwierając okno, mogła rozważać samobójstwo. Nawet nie musiałaby się bardzo wysilać.



Resztę sami widzieliśmy. Sąsiadom z parteru i pierwszego piętra włos z głowy nie spadł, gdyż uciekli w porę. Teraz otaczali nasze wozy ciasnym kręgiem i wybałuszając oczy mogli się w milczeniu zakładać, czy drugie, a zwłaszcza trzecie piętro nie runie zanim posprzątamy. Lokatorzy dwu najwyższych także stali żywi, cali lub bardziej w kawałkach, w zależności od tego, jak szybko spierniczyli. Została ta jedna...
Wojtek wciąż był na urlopie, kiedy więc po pierwszej syrenie zobaczyłem go na remizie, wiedziałem, co się kroi. Pozwoliłem mu jechać z nami, ale na miejscu przegiął pałę. Uparł się, że sam wjedzie na podnośniku po Dankę, odparłem, że chyba ocipiał po uszy. W ten sposób nieświadomie rozpętałem dramat. Przybyliśmy z wyraźnym poślizgiem, a ja na moment całkiem zapomniałem o Dance. Rozwścieczony, zacząłem sypać argumentami: jeszcze dobrze nie wytrzeźwiał, zresztą od początku urlopu pił, na co przecie w milczeniu potakiwaliśmy. Coś chciałem dodać, ale w tym momencie po raz pierwszy i ostatni poczułem na własnej szczęce jego skumulowaną złość.
Nie to, żebyśmy nigdy się nie tłukli. Owszem, najczęściej to ja wychodziłem na tym gorzej, chyba że dawał mi fory. Jednak nasze walki zawsze były takie "półserio" i przynajmniej każdy wiedział, czego po drugim oczekiwać. Teraz zresztą przyłożył mi jak na siebie dość słabo, lecz odczułem to jako jeden z najboleśniejszych ciosów, jakie w życiu przyjąłem. Odszedłem na bok. Nie miałem przecież szans. Część ekipy zdążyła już wziąć jego stronę, że też tego nie przewidziałem? Słowem, mój autorytet legł w gruzach, wyprzedzając kamienicę.
Właściwie dlaczego tak obstawałem, żeby Wojtek nie mógł sobie uratować swojej byłej? Bo to moja kuzynka? Bo byłem na służbie, a on nie? Czort z tym! Niech se zgrywa Don Juana po pijaku! Przy jego łatwości wychodzenia z kaca to był pikuś. Pan Pikuś!
Obserwowałem tę scenę jak przez mgłę, widziałem i nie widziałem zarazem. Co jakiś czas odwracałem wzrok w nieokreślonym kierunku. Nagle znów zobaczyłem ich dwoje. Danka wyglądała jak rodowita Etiopka, Wojtek jak Indianin. Dwa światy, które kończyły się na płotku podnośnika. Jego policzki pałały jakimś wstrętnym pożądaniem, idę o zakład, że miał w gaciach kij od miotły. Co za tupet! Biedna Danka płonęła całym ciałem, ale tylko ciałem i nie miała najmniejszej ochoty na niego spojrzeć. Coś do niej mówił, zaczęła powoli schodzić na podnośnik. Tylko spokojnie, mała. Jedna noga, teraz druga. Aj!
Niby przypadkiem poślizgnęła się na krawędzi płotka i straciła równowagę. O ile dobrze pamiętam, na ostatnim przeglądzie płotek nie był oblodzony. Dlaczego Bóg do tego stopnia leci z niektórymi w kulki? Zabrania wystawiania Go na próbę, a sam wystawia nas! Na pewno Go o to kiedyś zapytam, jeśli przekupię św. Piotra. Dość powiedzieć, że w tym przypadku Aniołem Stróżem okazał się obdarzony refleksem szachisty Wojciech. W ułamku sekundy zdążył skarcić Dankę wzrokiem, po czym, jakby mało było atrakcji na ten dzień, w ostatniej chwili złapał ją za nogę tak niefortunnie, że z impetem uderzyła plecami w płotek. Danka znieruchomiała, zwisając głową w dół. Wojtek pospiesznie wciągnął ją na górę, by sprawdzić tętno. Oczywiście żyła. Do dziś jeździ na wózku, ale mówi zrozumiale. I wszystko pamięta. Tylko dzieci z nikim mieć nie będzie.
Gdy zjeżdżali, przez chwilę miałem wrażenie, że między nimi przeleciał gasnący żar.



Oficjalnie podaną przyczyną pożaru było przewrócenie świeczki przez nawianego w sztok pana Bronisława, sąsiada, mieszkającego piętro niżej. Danka zeznała policji, że owszem, pił często, ale nigdy nie sprawiał większych problemów. Nie urządzał awantur, pracował i rzadko pożyczał od niej pieniądze, choć miał na karku okazałe długi. Szybko zaprzyjaźnił się z Wojtkiem, który kiedyś rzekomo wyciągnął do niego pomocną dłoń i od tej pory często przychodził do niego na libacje...
Tak więc, choć stosunki dobrosąsiedzkie nie przypominały idylli, na pewno były raczej lepsze niż gorsze. A potem po raz pierwszy w życiu niechcący spalił dom. Ma się tego pecha. Po cholerę mu ta świeczka była, nie pamiętam. Nie odcięli mu prądu, jeśli chciał sobie oświetlić drogę, mógł włączyć światło. Dziwne. Nie miał sił podejść do ściany? A miał siłę i celność, żeby zapalić świeczkę?
Oczywiście nic nie czuł, gdy go ogień parzył, pijany szczęściarz. Zresztą jakoś udało mu się w porę umknąć. Też dziwne, na takiej bani człowiek śpi przecież twardym snem. Wlepili mu parę miesięcy, nie pamiętam już nawet ile, tak mało w tym procesie uczestniczyłem. Potem już go nie spotkałem.



Sprawa z Wojtkiem tylko pozornie była bardziej skomplikowana. O powrocie do Danki nie było mowy. Pił już nie za czterech, a za wszystkich. Z remizy nie musiałem go wywalać, sam obiecał odejść. Krótka piłka. Do dziś nie mogę uwierzyć, że tak łatwo poszło.
Przez następne trzy dni mieliśmy całkowity spokój. Czwartego dnia zapalił się pobliski las. Rzadkość o tej porze roku, ale podpalenia weszły mi w krew i nawet nie zwróciłem na to uwagi. Mogłem zapytać chłopaków, czy któryś z nich nie wie czegoś o nielegalnej akcji drugiego. Tylko co by to dało. I tak beznamiętnie gasiłbym z nimi ten ogień, być może czyniąc komuś doskonały ubaw, gdyby mnie bodaj Łukasz nie zawołał:
- Jacek, chodź tu szybko, musisz to, kurwa, zobaczyć!
Zobaczyłem. Pod konarem grubego dębu, jakby z nim złączone, leżało coś przypominającego zwęglony gruby pień. To coś było przez długi czas jednym z moich lepszych kumpli, zwłaszcza do wypitki. Cztery dni wcześniej po raz ostatni podało mi rękę.
Znalezienie kanistra, którego zawartość Wojtek wylał na siebie i dookoła było wręcz formalnością. Ten skubaniec nie tylko wiedział, w jakiej odległości go wyrzucić, aby ocalał przed ogniem. W swej wspaniałomyślności dla ułatwienia pomalował go na kolor krwistoczerwony. Zgodnie z naszymi przewidywaniami w środku nie było ani kropli, byłem pewien, że pociągnął z gwinta kilka łyków. Podobno tak jest szybciej i mniej się czuje. Bardzo możliwe, ale nie chcę sprawdzać.
Aha, byłbym zapomniał. Kanister nie był całkiem pusty. Zamiast benzyny znaleźliśmy w nim spory rulonik papieru, który po rozwinięciu okazał się testamentem Wojtka. Nie pominął nikogo, pamiętał o każdym koledze, o ich żonach i laskach też. Nie mam zamiaru wymieniać wszystkiego, co nam podarował, powiem tyle, że wymowne były owe prezenty. Mnie i Marcie na przykład dostało się sześć lodówek: trzy wypełnione po brzegi Chivasem, trzy Tullamore'm. A że z powodów obiektywnych szybko znalazłem najkrótszą drogę do tych pierwszych, oboje znaleźliśmy jeszcze krótszą drogę do rozwodu. Przysiągłem sobie nie popełniać błędu Wojtka i wszelkie palące opinie na mój temat gasić ciepłym moczem.
Marta też, odpukać, dobrze sobie radzi. Prawdę mówiąc, w chwili obecnej lepiej ode mnie, zresztą zazdrosny nie jestem. Otworzyła sklep monopolowy, w którym na początku sprzedawała same Tullamore'y, a potem interes poszedł z górki. W międzyczasie, na zmianę ze mną, pomagała też Dance, gdy ta wyszła ze szpitala i bezskutecznie poszukiwała pracy.
A propos, zgadnijcie, co dostała od byłego...