Hawarymy pa prostemu, czyli język podlaskiej wsi - EdwardH
Publicystyka » Artykuły » Hawarymy pa prostemu, czyli język podlaskiej wsi
A A A

Kiedy Podlasiacy jadą w Tatry, zachwycają się gwarą góralską. Zaś turyści odwiedzający Podlasie, zakochują się w naszej podlaskiej mowie. Często dziwi to mieszkańców Białegostoku, bo przecież gwara=wiocha. Takie skojarzenie bierze się stąd, że gwara jest językiem wsi. A skąd się na tej wsi wzięła?

Otóż nasza mała ojczyzna zawsze była wielokulturowa. Stąd często możemy usłyszeć tu gwary przypominające mieszankę polsko-białoruską, czy polsko-ukraińską. Obecnie jednak są zagrożone wyginięciem jak żubry czy rysie.

Jedną z przyczyn tego zagrożenia jest migracja ludności ze wsi do miast. Tam w obiegu jest jedynie poprawna polszczyzna, a gwara idzie do lamusa. Inną przyczyną jest nauka języka polskiego w szkole. Nawet jeżeli młodzież pozostaje dwujęzyczna, to i tak w ich świadomości gwara zostaje zakwalifikowana jako ten gorszy język. Stąd też często Podlasiacy wstydzą się swojej mowy, rozmawiając w niej tylko między "swoimi". Dlaczego więc Śląski i Kaszubski trafił do szkół, literatury i przeżywają prawdziwy renesans? Dlaczego, kiedy gwara góralska trafia nawet do popkultury (ot na przykład reklama piwa Harnaś, czy skecze kabaretowe), Podlasiacy po swojemu mówią szeptem? Podlaska mowa nie zaistniała trwale w kulturze i uchodzi za ten drugi, gorszy język, ponieważ Podlasiacy nigdy nie podkreślali swojej odrębności jak Kaszubi, Ślązacy czy Górale. Część z nas czuje się Polakami, część Białorusinami i choć można czasem spotkać patriotów lokalnych, to tożsamość narodowa jest silniejsza od regionalnej.

Jeśli chodzi o kulturę, nie możemy pochwalić się książkami pisanymi gwarą, ale za to mamy kilku poetów piszących podlaską mową, jak na przykład Jerzy Hawryluk i wielu innych. Gwarę podlaską można usłyszeć w przedstawieniu teatralnym Joanny Stelmaszuk-Troc pt. "Ja j u Poli verboju rosła". Gwarę usłyszymy również oglądając niedawno nakręcony film dokumentalny Michała Grzesia pt. "Ławaczka", składający się z wywiadów z mieszkańcami podlaskich wsi. Wielce ciekawym projektem jest też strona internetowa cybervioska.w.interia.pl, całkowicie podlaskojęzyczna.

Autor strony pisze: Ni raz i ni dva my czuli, szto prosty jazyk heto papsuta polska mowa, zaśmieczana rasiejskimi słowami, padrusyfikavana. Ni wiedaju, chto prydumaŭ heto kłamstwo i czamu heto zrabiŭ, ale bolszaj bzdury nima ŭ świeci. Prosta mowa heto ni jakajaści tam papsuta mieszanka. Prosty jazyk heto djalekt niezależnaj, samastojnaj mowy, ni rasiejskaj i ni polskaj. I jon ni horszy czym tyja mowy. Jon warty stolko, skolko usie druhija mowy świetu. Na jim nawat wierszy piszuć. A dla nas jon pawinien być warty bolsz, czym usie druhija, bo jon nasz, bo na jim razmaŭlajuć ni Muryny ŭ Afrycy, ale naszyja dziedki i baćki.

Czy podlaska mowa jest gwarą polską, dialektem białoruskim, czy samodzielną mową, pozostaje kwestią sporną. Za samodzielnym językiem opowiada się zdecydowana mniejszość, a to zapewne dlatego, że tożsamość etniczna na Podlasiu nie wydaje się być zbyt silna.

Przyszłość okryta gwary jest wielką tajemnicą, gdyż wszystko jest w rękach (a może na językach?) młodzieży. Czasem młodzi starają się naśladować starszych i w domu gwarą rozmawiają. Jednak wielu z nich, gdy tylko pojawia się możliwość, przenosi się do miasta, gdzie język prosty uchodzi za coś wstydliwego.

Poleć artykuł znajomym
Pobierz artykuł
Dodaj artykuł z PP do swojego czytnika RSS
  • Poleć ten artykuł znajomemu
  • E-mail znajomego:
  • E-mail polecającego:
  • Poleć ten artykuł znajomemu
  • Znajomy został poinformowany
EdwardH · dnia 05.06.2014 12:27 · Czytań: 1092 · Średnia ocena: 0 · Komentarzy: 3
Komentarze
amsa dnia 05.06.2014 14:26
Edwardzie - z przyjemnością przeczytałam powyższe, a fragment napisany gwarą przecudny, śpiewny, melodyjny i całkowicie mogę się z nim zgodzić. Ogromnie lubię staropolszczyznę, która także jest postrzegana, czy raczej słyszana niechętnie, odmawia się jej racji bytu we współczesnym świecie, podobnie jak językowi Podlasia. A szkoda, bo kryje się w nich bogactwo i, co przecież istotne, historia regionu, dzieje ludności, a więc korzenie narodu, a też i języka, dumy z tego kim się jest i skąd pochodzi.

Pozdrawiam serdecznie:)

B)

Cytat:
Przy­szłość okry­ta gwary
- coś tu nie tak
Zurbanizowany dnia 09.06.2014 09:56
Witam! Jestem Ślązakiem, jednak moje rodzinne "korzenie" sięgają Podlasia! Tak więc "temat" mówienia i pisania w gwarze nie jest mi obcy! To jest, jak pisanie w obcym języku. Gdy używasz na co dzień gwary albo języka obcego, pisanie i mowa nie jest trudne. Jednak, gdy tylko wydaje ci się, że "znasz" gwarę albo inny język i zamierzasz coś sensownego powiedzieć i napisać - zaczynają się schody. Tak jak i Ty uwielbiam mówić w gwarze i (co tu wiele godać) słuchać Waszej śpiewnej mowy gdy jestem w okolicach Suwałk lub Wiżajn. (i tak o…). Piszesz o młodzieży, no cóż - trzeba mieć nadzieję, że młodzi ludzie odnajdą przyjemność w mowie swoich "małych ojczyzn". Pozdrawiam serdecznie!
EdwardH dnia 10.06.2014 23:30
Heh ;). Ja lubię gwarę, ale niestety nią nie mówię. Choć parę razy rozmawiając z kimś po białorusku, usłyszałem, że mówię bardziej gwarą, niż literackim białoruskim ;)
Polecane
Ostatnie komentarze
Pokazuj tylko komentarze:
Do tekstów | Do zdjęć
Marek Adam Grabowski
29/03/2024 10:57
Dobrze napisany odcinek. Nie wiem czy turpistyczny, ale na… »
Kazjuno
27/03/2024 22:12
Serdeczne dzięki, Pliszko! Czasem pisząc, nie musiałem… »
pliszka
27/03/2024 20:55
Kaz, w niektórych Twoich tekstach widziałam więcej turpizmu… »
Noescritura
25/03/2024 21:21
@valeria, dziękuję, miły komentarz :) »
Zdzislaw
24/03/2024 21:51
Drystian Szpil - to i mnie fajnie... ups! (zbyt… »
Drystian Szpil
24/03/2024 21:40
Cudny kawałek poezji, ciekawie mieszasz elokwentną formę… »
Zdzislaw
24/03/2024 21:18
@Optymilian - tak. »
Optymilian
24/03/2024 21:15
@Zdzisławie, dopytam dla pewności, czy ten fragment jest… »
Zdzislaw
24/03/2024 21:00
Optymilian - nie musisz wierzyć, ale to są moje wspomnienia… »
Optymilian
24/03/2024 13:46
Wiem, że nie powinienem się odnosić do komentarzy, tylko do… »
Kazjuno
24/03/2024 12:38
Tu masz Zdzisław świętą rację. Szczególnie zgadzam się z… »
Zdzislaw
24/03/2024 11:03
Kazjuno, Darcon - jak widać, każdy z nas ma swoje… »
Kazjuno
24/03/2024 08:46
Tylko raz miałem do czynienia z duchem. Opisałem tę przygodę… »
Zbigniew Szczypek
23/03/2024 20:57
Roninie Świetne opowiadanie, chociaż nie od początku. Bo… »
Marek Adam Grabowski
23/03/2024 17:48
Opowiadanie bardzo ciekawe i dobrze napisane.… »
ShoutBox
  • Kazjuno
  • 28/03/2024 08:33
  • Mike 17, zobacz, po twoim wpisie pojawił się tekst! Dysponujesz magiczną mocą. Grtuluję.
  • mike17
  • 26/03/2024 22:20
  • Kaziu, ja kiedyś czekałem 2 tygodnie, ale się udało. Zachowaj zimną krew, bo na pewno Ci się uda. A jak się poczeka na coś dłużej, to bardziej cieszy, czyż nie?
  • Kazjuno
  • 26/03/2024 12:12
  • Czemu długo czekam na publikację ostatniego tekstu, Już minęło 8 dni. Wszak w poczekalni mało nowych utworów(?) Redakcjo! Czyżby ogarnął Was letarg?
  • Redakcja
  • 26/03/2024 11:04
  • Nazwa zdjęcia powinna odpowiadać temu, co jest na zdjęciu ;) A kategorie, do których zalecamy zgłosić, to --> [link]
  • Slavek
  • 22/03/2024 19:46
  • Cześć. Chciałbym dodać zdjęcie tylko nie wiem co wpisać w "Nazwa"(nick czy nazwę fotografii?) i "Album" tu mam wątpliwości bo wyskakują mi nazwy albumów, które mam wrażenie, że mają swoich właścicieli
  • TakaJedna
  • 13/03/2024 23:41
  • To ja dziękuję Darconowi też za dobre słowo
  • Darcon
  • 12/03/2024 19:15
  • Dzisiaj wpadło w prozie kilka nowych tytułów. Wszystkie na górną półkę. Można mieć różne gusta i lubić inne gatunki, ale nie sposób nie docenić ich dobrego poziomu literackiego. Zachęcam do lektury.
  • Zbigniew Szczypek
  • 06/03/2024 00:06
  • OK! Ważne, że zaczęłaś i tej "krwi" nie zmyjesz już z rąk, nie da Ci spać - ja to wiem, jak Lady M.
Ostatnio widziani
Gości online:0
Najnowszy:Usunięty