Okolice Lasów Bronowickich znam od wielu lat - nawet jeśli dziś jestem tam tylko wirtualnie. Zdążyłem też na własne oczy poznać największą ich tajemnicę - fiołka bagiennego. By mieć szansę go zobaczyć, należało wczesną wiosną gruntownie zwiedzić okolicę.

Gdzie jednak należało szukać? W lesie właściwym czy nad jeziorem? A może rósł tylko na słynnej wewnątrzjeziornej wyspie otulonej szmaragdowym szalem uszytym z promieni słonecznych i tańczących ochotek? Tego nie mogłem wiedzieć. Trzeba było zdać się na ślepy los.

Znad jezior przez pola.

Pierwsza moja wiosenna wyprawa omijała las. Okazało się, że na tej trasie fiołek bagienny nie rośnie. Mimo to dziś wiem, że dobrze się stało. Bo gdybym już wtedy osiągnął swój cel, zadowoliłbym się tym i więcej wiosną nie zaglądałbym w te strony (ach, ta skłonność do przeziębień!). Przeoczyłbym w ten sposób wiele ciekawych wydarzeń, mających tu miejsce jedynie wtedy.

Dochodząc do jeziora spotkałem dwóch wędkarzy rozmawiających ze sobą:

- Jak się udał połów? -

- Nieszczególnie. Złowiłem tylko karpie. -

- Widzę, że jest pan bardzo ambitny. Chyba liczył pan na sumy i szczupaki. Następnym razem trzeba więc będzie albo zadowolić się samymi karpiami, albo zmienić miejsce połowu -.

No tak. Z grzybiarzami jest identycznie. Najpierw narzekają, że nie ma grzybów. A potem marudzą, że zamiast prawdziwków znaleźli tylko podgrzybki złotawe. Znam ten ból.

Co się zaś tyczy poszukiwań fiołka, to miałem wtedy szczęście. Tamta wiosna była inna niż zwykle. Nie musiałem brnąć przez moczary. Od tygodni nic nie padało, a mulista gleba po ucieczce z niej kałuż popękała w nieregularne kwadraty. Na jeziorach bronowickich pojawili się uciekinierzy z pobliskich wysychających akwenów - łyski, kaczki krzyżówki i łabędzie.

Przyjemnie było popatrzeć na wyczyny łyski. Ten wodny żuraw zaimponował mi tym, że potrafił po mistrzowsku zapuścić żurawia pod wodą. Wyglądało to tak, jakby szył wodę maszyną do szycia z własnego dzioba. Robił to z godną podziwu precyzją i regularnością.

Sylwetka żerującej łyski jest wzorem dla łabędzi. Ale naśladowanie jej ruchów wymaga od tych ciężkich ptaków sporego wysiłku. Gdyby ich gimnastyka, obliczona na dorównanie łysce zręcznością i dokładnością, miałaby być tylko sztuką dla sztuki, łabędzie nigdy by jej nie rozpoczęły. Jednak masy planktonu, unoszące się na powierzchni wody, są pokusą nie do odparcia.

Żurawie, łabędzie, balet łasicy w czasie polowania na gryzonie, śpiew pustułki w czasie trzepoczącego lotu nad ofiarą. Zbyt wiele, by uznać to za przypadek. Jeśli ktoś mimo wszystko tak sądzi, odsyłam do regulaminu Polskiego Związku Łowieckiego lub zachowania Indian z prerii...

Minąwszy pas trzcinowisk, dotarłem do nieużytków składających się z głogów i szkieletów wrotycza. Tu chciałem przywitać się z zającem, ale niestety zając zamknął mi przed nosem wrotyczowe wrota.

Natomiast z całego lisa mogłem zobaczyć tylko puszysty ogon. Prawdopodobnie stary przechera chciał jak najszybciej zatrzeć za sobą ślady, gdyż z pobliskiego gospodarstwa uprowadził kurę. Niestety, nie dał sobie wymierzyć sprawiedliwości.

Ale za to trznadel dał się podejść bliżej, gdyż dla niego wyrażenie miłości do partnerki okazało się ważniejsze od wszystkich potencjalnych niebezpieczeństw. Na wierzchołku najwyższego głogu rozpoczął on swoje wariacje na temat sonat Beethovena nie wiedząc, że Beethoven napisał swoje wariacje na temat jego sonat.

Podczas mojego spaceru okazało się, że nie tylko ja podziwiam uroki budzącej się do życia przyrody - para zauroczonych sobą kaczek krzyżówek czyni dokładnie to samo. Zapadając się w grząskim i rozmiękłym gruncie kroczą wytrwale naprzód przez torfowisko niskie. Zatrzymały się na dłużej tam, gdzie się rozpierzchły, tocząc barwne zmagania z firletką poszarpaną, zdominował ją czarnym kolorem swych nibykwiatów.

Droga przez las.

Teraz stało się jasne, że jeśli fiołek bagienny w ogóle gdzieś jeszcze ocalał, to tylko w bronowickim lesie. Ale jak przeszukać, centymetr po centymetrze, 30ha lasu poprzecinanego strumykami i ponikami? Wydawało się to realne tylko pod warunkiem, że las wyrysuje mi pod nogami mapę ze wskazówkami, jak dotrzeć do jego najcenniejszego skarbu.

Okazało się jednak, że z upływem lat wytworzyła się między mną a tym lasem jakaś szczególna nić porozumienia. Tej wiosny pogoda wyjątkowo mi sprzyjała - nie było mgieł, przymrozków ani silnych deszczów. Wydawało mi się nawet, że atmosfera mówi do mnie: "Spróbuj jeszcze raz!".

Następnego dnia poszedłem rzadziej uczęszczaną drogą i nie uszedłszy nawet stu metrów, ujrzałem go. Choć nigdy przedtem nie widziałem tej rośliny w atlasie, niezwykle intensywny lazur jego kwiatów nie pozostawiał cienia wątpliwości. Było w nim coś z lazuru wielosiłu błękitnego, znanego z innych bagien. Ale ON był sobą!

Choć usilnie szukałem dalej, natrafiałem za każdym razem na zwykłe fiołki Reichenbacha. Wypadało więc godnie pożegnać się z ukochanym lasem, robiąc wiosenny obchód. Miałem jeszcze okazję przekonać się o biohistoriotwórczej roli tutejszych sówek i orzechówek, które zdołały w zeszłym roku posadzić parę młodych sadzonek w starym borze metodą tak zwanego "zapomnienia".

Wróciłem do domu z poczuciem spełnienia.

Jarosław Roman

kwiecień 2009.r, wraz z późniejszymi zmianami.