Faktycznie extractum - Zola111
Publicystyka » Recenzje » Faktycznie extractum
A A A
  • Autor książki: Leszek Szaruga
  • Gatunek książki: tradycyjna
  • Tytuł: extractum
  • Kategoria: Liryka
  • Wydawnictwo: Fundacja Duży Format
  • Forma książki: ISBN 978-83-64530-64-7

    Jak każdy chyba zaczynam książkę od posłowia. A tu – zamiast posłowia –  rozmowa Rafała T. Czachorowskiego z autorem, z której to wynika rodowód poezji Leszka Szarugi. W interesującym wywiadzie z wydawcą poeta opowiada kawałek swojego życia, nie tylko artystycznego. Nie będę jednak zabierać czytelnikowi radości poznawania. Poza tym to extractum, czyli jedynie wyrywek, skrawek bogatej biografii twórczej, która w całości mieści się wypunktowana w rozdziale poprzedzającym wywiad (s. 41 – 46). Termin extractum oznacza nie tylko skrawek, urywek, to także łacińska nazwa dla wyciągu, esencji stosowanych w tradycyjnej medycynie ziół. I takie są wiersze tego zbiorku. Mówię zbiorku, bo to zaledwie trzydzieści cztery wiersze, niewielki plasterek z kieszonkowej serii Fundacji Duży Format pod nazwą obecni. Miałam przyjemność prezentować już wrażenia z lektury dwóch poprzednich tomów tego cyklu, wydanych w 2016 roku. Extractum ukazał się w 2017.

    Starannie skomponowany przez Jarosława Jabrzemskiego z niebieską okładką Darii K. Kompf tom rozpoczyna Licentia poetica – wiersz pełen paradoksów, wiersz o tym, co zwłaszcza dziś wydaje się szczególnie ważne: Trzeba mówić, jak jest, jak było. Ale pointa liryczna tej wypowiedzi wyłania się po ciągu sprzecznych ze sobą fraz, jakby propagandowych, z których wynika przestroga przed subiektywizmem w ocenie faktów: To nieprawda, że prawda leży pośrodku. Gdy jedni mówią TAK, drudzy twierdzą, że wcale NIE, sam musisz wiedzieć, kto ma rację, kto kłamie. Nikt cię nie wyręczy w osiąganiu własnego poglądu, zdobywaniu wiedzy. Paradoks, wyrażony w 1. części wiersza  podsumowuje zdanie:

(…) Pamięć to

niesprawdzalny domysł.

W drugiej części już mowa o funkcji poezji:

Największe niebezpieczeństwo

ukryte jest w poezji. Trzeba

zakazać wszystkich słów. Trzeba

wykluczyć nawet pauzy. Pauzy

są znaczące. Milczenie jest

znaczące. Trzeba zatem

zakazać milczenia.                                                          (Licentia poetica, s.5.)

 

I jeśli nawet wiersz Licentia poetica powstał przed wieloma laty, dziś nabiera nowej mocy. Stawia poetę na straży, nakazuje zakaz milczenia o tym, co istotne, choćby prawda musiała się kryć między wersami. Najmocniej jednak zwraca moją uwagę fakt, że TRZEBA – to słowo powtarza się  kilkakrotnie na niewielkiej przestrzeni tekstu, podobnie jak słowo ZAKAZ. Także paradoksalne
i znaczące w świecie reguł, czyli wbrew wolności.

    W extractum sporo się dzieje w korespondencji, czyli intertekstualnie. Szaruga rozmawia z wierszami przyjaciół, poetów tego samego pokolenia, zatem Nowej Fali, której był współtwórcą. Odnosi się do Barańczaka, Zagajewskiego, i sporo młodszych – Różewicza, Białoszewskiego, poprzedników Nowej Fali. W każdym z tych dedykowanych (lub niededykowanych) wierszy odnajduje extractum – to, co wspólne, co nieuchronne, ważne, piękne i tragiczne w losie utalentowanego poety. Żeby nie spoilerować (zawsze się tego boję w recenzjach) nie podam nazwiska poety, któremu składa hołd w wierszu Piosenka. Niechże czytelnik sam poszuka w pamięci, doczyta w notatkach do matury.

nie mówimy umarli

mówimy polegli

i gdy mówimy życie

mówimy historia

 

(…)

 

zostaje po nas popiół

głuchy śmiech pokoleń

szyderstwa polityków

i przekleństwa kobiet

                                                                                                 (Piosenka, s. 10)

 

    Pośród najbardziej osobistej liryki tego zbioru z pewnością urzeka Erotyk! (Joannie), równie wzruszający co oryginalny:

 

 

Miałem
zawał

słyszałem
bicie
 
serca
mojej
żony

 

 

    Podobną czułość Szaruga wyraża w wierszu Metro, w przeciwieństwie do Erotyku! – rozległym, epickim, przecudownie gadającym, w którym czyni podmiotem lirycznym własną matkę, jej erudycję i nietuzinkową osobowość, umysł, rejestrujący pod pretekstem tytułowego metra historiozofię XX wieku. Dedykując wiersz Mamie, jakby niechcący, mimochodem wyraża moc filozofii i religii, wiary, świadomości uczestnictwa w kulturze uniwersalnego sacrum. Bez granic i podziałów, w tolerancji wobec bóstwa, jakkolwiek człowiek je nazywał. To szczególnie piękne i wartościowe okno w filozofii tego zbioru. (s. 15.)

    Rozgadałam się, a przecież nie powiedziałam jeszcze o wierszu, który odczytuję w extractum jako tekst napisany dla mnie (oczywiście nie znam poety osobiście a i on nie ma pojęcia o moim istnieniu). To Atlantyda, wiersz o relacjach z przyjaciółmi, o miejscach wspólnych (topoi), zdarzeniach, które najpierw nas łączą, później rozdzielają, o wiadomościach

(…) z kraju

mego dzieciństwa który

zatonął

                                                                                       (Atlantyda, s.11.)

 

Na koniec jeszcze Ars poetica: minimalistyczny wykład konstruktywizmu:

 

 

wiersz jest
konstrukcją
zamkniętą
jak więzienie

 

                                                                                       (Ars poetica, s. 9.)

    Ale nie wierzcie poecie do końca, ponieważ jest przewrotny i antynomiczny, jak jego wiersze: W innym miejscu bowiem Szaruga pisze: Ja i mój kumpel wiersz, wyznaczając własnej poezji zupełnie inną rolę. Bo to mocno osobisty tom, mocno autoteliczny, z wyrazistą kreacją poety, jako niezależnego bytu. 

    Erudycyjny, z olbrzymią przestrzenią do interpretacji, do czytania między wersami i nad nimi. Skłaniający do refleksji o odpowiedzialności za słowo, o miejscu poety w kulturze, w nauce.

.........................................................................................................................................

    Leszek Szaruga – urodzony w 1946 roku w Krakowie poeta, eseista, prozaik, tłumacz. W latach 1976 – 1989 redaktor pism drugoobiegowych (Puls, Wezwanie, Wybór, Opornik), współpracownik paryskiej Kultury oraz Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa (…) Także BBC i Deutschlandfunk. Od 1992 pracownik wyższych uczelni – Uniwersytetu Szczecińskiego, Akademii J. Długosza
w Częstochowie, obecnie profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Laureat m.in. Nagrody Kościelskich (1987) i nagrody literackiej Kultury (1998). Redaktor pism Nowaja Polsza oraz eleWator.                                                                    

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         (s.41.)

Poleć artykuł znajomym
Pobierz artykuł
Dodaj artykuł z PP do swojego czytnika RSS
  • Poleć ten artykuł znajomemu
  • E-mail znajomego:
  • E-mail polecającego:
  • Poleć ten artykuł znajomemu
  • Znajomy został poinformowany
Zola111 · dnia 16.03.2018 11:18 · Czytań: 2330 · Średnia ocena: 0 · Komentarzy: 7
Komentarze
pociengiel dnia 21.04.2018 23:53
Zerżnięte z Tadeusza Borowskiego - wg mnie lepiej nie cytować, niektórzy pamiętają to i owo z lektur szkolnych.


zostaje po nas popiół

głuchy śmiech pokoleń

szyderstwa polityków

i przekleństwa kobiet
Zola111 dnia 22.04.2018 00:30
Pocienglu,

brawo, gratuluję znajomości lektur do matury. Nie byłabym tak surowa w ocenie: Wielu poetów pisze "wiersze do wierszy". To intertekstualność wobec tradycji literackiej, swoisty hołd dla "Pieśni" Borowskiego. A przyznasz, że mocno reinterpretowana. Mizerne teksty nie podlegają reinterpretacji, bo nie wzbudzają emocji, nie rodzą refleksji. Borowski pisał:

zostanie po nas złom żelazny
i głuchy, drwiący śmiech pokoleń


wyrażając pesymizm pokolenia Kolumbów. Tu jest coś innego, powiem nawet: coś więcej.

Dziękuję za czytanie i komentarz. Pozdrawiam,

z.
pociengiel dnia 22.04.2018 01:38
Kiedyś bym to skusrsywił.
Teraz unikam podobnych zapożyczeń.
Czasem warto pomyśleć nad myślą, ująć ją innymi słowami, bez cienia podejrzenia o analogię przekazu - bo na podobne myslenie wszyscy jesteśmy niejako skazani.
Na wtórność.
To rozwija, dodaje pewności dla autora.
Może jestem zbyt wyrywny, bezpośredni i po co mi to?
Pozdrawiam autora i recenzentkę.
Zola111 dnia 22.04.2018 20:56
E tammm, dzięki, że się w ogóle wypowiedziałeś. Pozdrawiam, Pocięglu.

z.
Marek Adam Grabowski dnia 24.09.2018 17:30
Zolu, dawno nie wrzuciłaś niczego, nowego więc postanowiłem przeczytać twoją starszą recenzję. Chwali ci się dobre pióro i skrupulatna (nie w sensie pejoratywnym) analiza. Co do samej książki; ciekawe jest to, iż jeśli dobrze zrozumiałem jest to min. poezja na temat... poezji.
Zola111 dnia 24.09.2018 23:41
Marku,

nie do końca tak jest. Wiersze tego tomu poruszają przeróżne tematy. To ja skupiłam się na wierszach autotelicznych, jednak to nie oznacza wcale, że są tu tylko takie.
Fakt. Teraz łapię oddech, nabieram sił na następne recenzje, które już wkrótce.
Dziękuję za komentarz. Serdeczności,

z.
Marek Adam Grabowski dnia 25.09.2018 09:06
Domyśliłem się, że są tam różne tematy, ale ten jeden mnie szczególnie zainteresował. A tak przy okazji, może w ramach koleżeńskiej "zemsty" kiedyś skomentujesz jakieś moje opowiadanie.

Pozdrawiam i życzę powrotu do twórczości recenzenckiej z nowymi siłami
Polecane
Ostatnie komentarze
Pokazuj tylko komentarze:
Do tekstów | Do zdjęć
Kazjuno
18/03/2024 19:06
Pliszko, Posłużyłaś się skrótami myślowymi, ale pełnymi… »
Jacek Londyn
18/03/2024 18:15
Trening czyni mistrza. Kolejna okazja, tym razem… »
valeria
18/03/2024 11:41
Piękne, już bielonych rzeczy nie spotykam już:) chyba w… »
mede_a
18/03/2024 10:45
Jak ja kocham te Twoje maluchy! Ajw- poezji pełna - pisz,… »
Kazjuno
17/03/2024 22:58
Ja miałem skojarzenie erotyczne, podobne do Mike 17. Jako… »
Kazjuno
17/03/2024 22:45
Co do Huty masz rację. To poniemiecka huta do końca wojny… »
ajw
17/03/2024 21:52
Zbysiu - piękne miałeś skojarzenia :) »
ajw
17/03/2024 21:50
Tak, to zdecydowanie wiersz na pożegnanie. Na szczęście nie… »
Gabriel G.
17/03/2024 19:52
Nie ukrywam czekam na kontynuację. To się pewnie za trzy -… »
Kazjuno
17/03/2024 16:40
Dzięki Gabrielu za krzepiący mnie komentarz. Piszę,… »
valeria
17/03/2024 15:17
Gotowanie to łatwizna, tylko chęci potrzebne :) »
Gabriel G.
17/03/2024 12:46
Kazjuno Jestem świeżo po lekturze wszystkich trzech części.… »
Jacek Londyn
17/03/2024 10:31
Proszę o chwilę cierpliwości. Zanim odpowiem na komentarze,… »
Kazjuno
17/03/2024 04:17
Czekamy z Optymilianem, ciekawi twojego odniesienia się do… »
Jacek Londyn
16/03/2024 12:26
Drodzy Koledzy po piórze. Dziękuję za komentarze. Jest mi… »
ShoutBox
  • TakaJedna
  • 13/03/2024 23:41
  • To ja dziękuję Darconowi też za dobre słowo
  • Darcon
  • 12/03/2024 19:15
  • Dzisiaj wpadło w prozie kilka nowych tytułów. Wszystkie na górną półkę. Można mieć różne gusta i lubić inne gatunki, ale nie sposób nie docenić ich dobrego poziomu literackiego. Zachęcam do lektury.
  • Zbigniew Szczypek
  • 06/03/2024 00:06
  • OK! Ważne, że zaczęłaś i tej "krwi" nie zmyjesz już z rąk, nie da Ci spać - ja to wiem, jak Lady M.
  • TakaJedna
  • 05/03/2024 23:43
  • Nie poezją ja, a prozaiczną prozą teraz, bo precyzję lubię: nie komentarzem, a wpisem w/na shoutboxie zaczęłam, a jak skończę, to nie potomni, a los lub inna siła zdecyduje/oceni.
  • Zbigniew Szczypek
  • 05/03/2024 23:32
  • Pliszko - nie! Dość milczenia! Dopóki żyjemy! A po nas krzyczeć będą "słowa", na karcie, na murze...
  • Zbigniew Szczypek
  • 05/03/2024 23:28
  • To, jak skończysz pozwól, że ocenią potomni. Zaczęłaś komentarzem... pozwól/daj nam możliwość byśmy i Ciebie komentowali - jedno "słowo", póżniej strofy...
  • TakaJedna
  • 05/03/2024 23:20
  • ech, Zbigniew Szczypek, fajnie wszystko, wróżba jest, choć niedokończona, ale z tego, co pamiętam, to Makbet dobrze nie kończy ;)
  • pliszka
  • 05/03/2024 22:58
  • A reszta jest milczeniem...
Ostatnio widziani
Gości online:0
Najnowszy:Usunięty