Stał przed furtką prowadzącą na stary cmentarz, trzymając zmarzniętą dłoń na klamce. Wpatrywał się przed siebie. Zza płotu wyłaniały się czubki marmurowych figur. Mawiano, że to niesamowite miejsce, zaniedbane, lecz nadal piękne. Wreszcie znalazł wolną chwilę i zdecydował się je odwiedzić. Od kilku lat maniakalnie wręcz fotografował cmentarze, kolekcjonował zdjęcia starych, zapomnianych nekropolii. Od zawsze fascynowały go te jedyne miejsca gdzie nie istnieje czas, gdzie wszystko stoi w miejscu, wciąż takie samo, spokojne, ciche i niezmienne. Wsunął rękę do kieszeni, by schować kluczyki od samochodu, które nadal tkwiły w zaciśniętej pięści. Ta czynność wyrwała go z otępienia. Nagle do jego świadomości, wcześniej jakby uśpionej, dotarł ból w zesztywniałych, skostniałych palcach drugiej dłoni, spoczywającej na klamce cmentarnej furtki. Otworzył. Kilka płatków śniegu z lekkim podmuchem wiatru wylądowało na jego twarzy. Przyjemne orzeźwienie... Schował ręce do kieszeni płaszcza i spojrzał na rozciągający się przed nim martwy krajobraz. Zeschnięte krzewy dzikich róż, nagie gałęzie rozłożystych drzew, pokryte śniegiem płyty nagrobne, wychylające się spod zasp marmurowe krzyże i figury, płaczące niewiasty pochylone nieruchomo, od wielu lat nad ciałami trzymanymi w ramionach, anioły rozpościerające do lotu skrzydła... Stał w wejściu do tego niezwykłego ogrodu wspomnień wsłuchując się w gwar ulicy, który zostawiał za sobą, a jednocześnie błogą ciszę cmentarza, w którego bramy wkraczał. Zawieszony między światem żywych i światem umarłych, przekraczający tajemny portal, pomiędzy szarą rzeczywistością ze szkła i metalu, a niezdartym czasem kamieniem, marmurem i granitem, zawahał się przez chwilę. Owionęło go stojące, ciężkie powietrze. Wydawało mu się, że poczuł w nozdrzach zapach śmierci. To tylko złudzenie... Wiatr w zeschłych, bezlistnych koronach wiekowych dębów i topól wirował zawzięcie, bucząc i pohukując. Nieruchome anioły, zdawać się mogło, wpatrywały się w nieoczekiwanego gościa wielkimi, marmurowymi, martwymi oczyma. "Niegodziwie jest mącić spokój tych, którzy usnęli" przez jego umysł przebiegło zdanie, jakie chyba kiedyś przeczytał. Nie pamiętał już gdzie i kiedy. Odepchnął niewygodną myśl, ruszył przed siebie. Furtkę zostawił otwartą. Nie żeby celowo, ot, zapomniał. Wiatr zaświszczał w stalowych, powyginanych w fantazyjne kształty rurkach tworzących bramę, ona zaś zaskrzypiała cicho w odpowiedzi. Rafał tych odgłosów już nie usłyszał. Szedł wąską, nieodśnieżoną ścieżką wśród ponurych, chyba od wieków nie odwiedzanych grobów. To, iż wszystkie one były tak zapuszczone, nie dziwiło go. Cmentarz był stary. Na tyle stary, by niemożliwe było, aby żył jeszcze ktoś z bliskich spoczywających tu zmarłych. Od dawna nie chowano tu nikogo, teraz wszyscy nieboszczykowie trafiali na nowy cmentarz komunalny po drugiej stronie ulicy. Mimo to, Rafał zachwycał się pięknem tego miejsca. Panujące tu zaniedbanie nie wywoływało w nim niechęci, wprost przeciwnie, dzikość dodawała mu uroku. Nie tknięty od wielu lat ludzką ręką zdawał się jeszcze piękniejszy. Mężczyzna zdjął z szyi aparat. Raz po raz przystawał by uwiecznić to przybrudzoną kamienną figurę, to pokryty zaspą nieskazitelnie białego śniegu pomnik. Jego kolekcja powiększy się o przepełnione nostalgią i odwieczną magią fotografie. Chłonął czar tego jedynego w swoim rodzaju zakątka całym sobą. Szedł dalej, w dłoniach trzymając narzędzie swej pracy, rozglądając się uważnie wokół. Nie chciał przeoczyć nawet najmniejszego szczegółu, one bowiem były w sztuce najważniejsze. Skręcił w boczną ścieżkę. Wszedł w najbardziej zarośniętą, najprawdopodobniej najstarszą część cmentarza. Tutaj śnieg nie zasypał tak szczelnie płyt, bez trudu dało się odczytać wyryte na nich napisy. Przystawał i na głos odczytywał daty, nazwiska, pełne poezji i tęsknoty nekrologi.
"W świecie ducha nie ma pożegnań, bo jak śmierć
potężna jest miłość ..."
"...z jedną maleńką duszą, tak wiele ubyło..."
"Rozstanie jest naszym losem
Spotkanie naszą nadzieją"
Kolejne litery wykute w zimnym kamieniu. Kolejna fotografia.
"Życie jest wstępem do śmierci."
Odwrócił wzrok. Nie wiedział czemu, te słowa tak go przeraziły. Tu, w tym miejscu, śmierć była tak realna, po raz pierwszy tak mocno czuł jej bliskość, nieuchronność. Wyczuwał niemal empirycznie delikatny pocałunek na swej twarzy.
Szedł dalej. W milczeniu mijał kolejne nagrobki. Zapomniał już o tym, po co tutaj przyszedł. Aparat zwisał bezwładnie trzymany za sznurek, którego zwykł używać do wieszania sprzętu na szyi. Dyndał w rytm odczytywanych napisów.
"Ty nie umarłaś,
Ty żyjesz z nami,
umarli ci co są zapomniani"
"Jeden z tych, którzy nie umierają, lecz odlatują w nieskończoną przestrzeń nieba lub odpływają w bezmiar oceanu i toną w niezgłębionej otchłani. Daleko od skądkolwiek"
"...nie stój nad mym grobem, nie zanoś się płaczem, bo mnie tam przecież nie ma,tam mnie nie zobaczysz..."
"I kiedy Ona przyjdzie
Będę się bała
Bo przecież nie co dzień słyszę:
To twój ostatni oddech..."
A dla niego? Dla Rafała? Kto napisze epitafium, gdy śmierć przyjdzie po niego, gdy to on usłyszy pewnego dnia "To twój ostatni oddech"? Nie miał przecież nikogo, kto tęskniłby za nim, kto zapłakałby nad jego mogiłą. Teraz, w tej właśnie chwili uświadomił sobie po raz pierwszy tak mocno, jak bardzo jest samotny. Rodziców nie znał, o rodzeństwie, jeśli nawet je posiadał, nie miał pojęcia, żony i dzieci także jak dotąd się nie doczekał i szczerze wątpił, że te chwile kiedyś nadejdą, a w gruncie rzeczy wcale tego nie pragnął. Kto mógłby wyryć na jego grobie te tęskne, melancholijne wiersze? Podążał dalej zapadając się po kostki w miękkim puchu. Czytał.
"Przychodząc na świat płaczemy -
Inni się śmieją
Umierając - śmiejemy się -
Niech inni płaczą"
Cóż za ironia losu... Tylko... gdy na świat przychodził Rafał, nikt się nie śmiał, pewnie gdy umrze, nikt też nie zapłacze.
"Jasnemi skrzydły motyla
w świat biegła po kwietnej błoni
całe jej życie to chwila
lecz jakże długi żal po niej"
Kto, u licha pozwala, by umierały małe dzieci? Te niewinne istoty, nie skalane jeszcze obłudą tego świata. Śmierć nie przychodzi po tych, którzy na nią zasługują, lecz odbiera tych, którzy powinni żyć...
"Straciliśmy przyjaciela. Płaczemy po nim. Chociaż niektórzy z nas mówią, że jest teraz szczęśliwy - ma wreszcie wymarzony spokój."
On nie miał nawet przyjaciół. Nigdy nie miał prawdziwego przyjaciela, nawet w dzieciństwie. Nikogo, z kim mógłby godzinami rozmawiać o wszystkim i o niczym. Ci wszyscy przygodni znajomi, odzywający się raz na ruski rok, piszący zdawkowe maile czy smsy, gdy przypadkiem znajdą gdzieś jego numer telefonu czy adres, tak naprawdę nic nie znaczyli, ani oni dla niego, ani on dla nich. Zawsze zazdrościł ludziom, którzy doznali prawdziwej przyjaźni.
"Zawsze byłeś w moim życiu, Najdroższy Tatusiu. Teraz zawsze jesteś w moich myślach, w mojej pamięci. Byłeś i jesteś najwspanialszym Ojcem na świecie. Wierzę, że nadal jesteś przy mnie..."
Szczęściarz. Choć przez chwilę miał ojca, zna choć jego nazwisko, pamięta jego twarz. Może chodził z nim na ryby, grał w piłkę, uczył pływać...? Wszystko to, o czym jako mały chłopiec marzył Rafał.
"Nigdy nie było mi dane poczuć ciepła twoich ramion. Tak szybko odeszłaś... Mamusiu."
Rafał bezwiednie spojrzał na datę urodzin i śmierci. Dwudziestoletnia kobieta. Osierociła pewnie autora, gdy był jeszcze zbyt mały, by ją pamiętać. Ale to nie była jej wina, ona nie wybrała dnia ani godziny. A matka Rafała... On też nigdy nie poczuł ciepła jej ramion. Ona mu na to nie pozwoliła...
"... trudno z kątów wymieść smutek i tęsknotę
to ważne uczucia pamięci
i pozbycie się ich sprawia ból...
cmentarz o tej porze lśni,
od różnych odcieni zieleni,
płomienie lampek wyznaczają czas...
spokój miesza się z krzykiem żalu...
policzek przytulony do gipsowego anioła...
łzy...
... to wciąż,
każdego dnia boli tak samo ..."
Tu nie było ani zieleni, ani lampek, ani płaczu. Była cisza...
Rafał czuł, jak nogi powoli odmawiają mu posłuszeństwa. Nie wiedział jak długo chodził po starym cmentarzu. Tu czas stał w miejscu, nie istniał. Mężczyzna nie zauważył nawet, że słońce chyliło się już ku zachodowi. Tutaj to nie miało znaczenia. Dzień i noc płynęły jednym, monotonnym rytmem. Spostrzegł spróchniałą, niewielką, drewnianą ławeczkę obok jednego z nagrobków. Ruszył w tamtą stronę. Jego stopy niemal bezgłośnie brnęły w śniegu. Odgarnął białą pierzynę okrywającą deski. Przysiadł. Jego wzrok spoczął na drewnianym, małym krzyżyku unoszącym się ponad ośnieżoną płytą. Przybita do niego, zardzewiała tabliczka głosiła: "Zabiło go to, co najbardziej kochał". Rafał kochał w życiu tylko jedno, wciąż to samo, fotografię. Właśnie... Przypomniał sobie o aparacie obijającym się o puchową, ciepłą kurtkę. Wyjął sprzęt z futerału, odsłonił obiektyw. Ciche pstryknięcie zmąciło ciszę.
- Niegodziwie jest mącić spokój tych, którzy usnęli - usłyszał za sobą głos dobiegający jakby z oddali.
Obrócił się. Nie było nikogo. Za plecami fotografa stała tylko poszarzała figura anioła z uniesionym w górę mieczem. Skrzydlata postać wydawała się wpatrywać w niego marmurowymi oczyma, przewiercać na wylot, spoglądać w samą głębię myśli.
- Wypowiedz swoje ostatnie życzenie - znów głos, daleki, a jednak bliski. Może to tylko głos w jego własnej głowie?
- Epitafium... - wyszeptały bezwiednie sine od mrozu usta.
Wydało mu się jeszcze, że miecz w ręku kamiennego anioła opada. Potem... Potem nie było już nic...
***
Mariusz przemierzał wąskie ścieżki starego cmentarza. Brnął po kostki w śniegu przystając raz po raz, by odczytać kolejny napis na nagrobnej płycie. Jego wzrok przykuły litery wypisane nad zapomnianą mogiłą, leżącą u stóp figury anioła z uniesionym w górę mieczem.
"Tu leży niegodziwiec, który zmącił spokój śpiących"